.png)
Unha reflexión desde a investigación-acción universitaria sobre o borrador da nova lei do solo
Ante o borrador dunha nova Lei do Solo que vén de facer público a Xunta de Galicia, e a súa discusión en Comisión Non Parlamentaria, o LaboraTe, como grupo de investigación-acción decide facer públicas algunhas consideracións para promover o debate sobre unha temática de especial relevancia para o territorio e benestar da sociedade galega. Preténdese, mediante este debate, axudar a que os galegos teñan o maior coñecemento posible sobre as implicacións deste texto, para que así sexa máis sinxelo “poñerse de acordo en que facer coa terra que temos”.
O presente documento divídese en cinco apartados:
O presente documento divídese en cinco apartados:
1. unha breve presentación do LaboraTe;
2. unha breve introdución ó urbanismo en Galicia;
3. unha análise dos cambios propostos no borrador;
4. unha batería de propostas e, finalmente
5. unhas conclusións.
O obxectivo último é animar a toda a sociedade galega a participar nun debate, aberto e sen trabas, sobre o urbanismo en Galicia. Algunhas preguntas poden axudar a orientar este debate, como por exemplo:
1.- Cales poden ser as consecuencias dos cambios contemplados neste borrador de lei?
2.- Cal é o principal problema do urbanismo en Galicia? Resólveo o borrador de lei?
3.- Cales poderían ser as solucións para resolver estes problemas?
4.- Podería ter algunha relación o Catastro co planeamento?
Rafael Crecente Maseda
1.- Presentación do LaboraTe
O Laboratorio do Territorio (LaboraTe) é un grupo de investigación multidisplinar da USC que, desde hai case dúas décadas, desenvolve actividades no eido da investigación-acción en relación ó uso, propiedade e xestión da terra. Nos seguintes links contense información relativa a proxectos de investigación: http://laborate.usc.es/gl/proxectos-investigacion.html, e publicacións: http://laborate.usc.es/gl/publicacions-do-laborate.html. Promove así mesmo a transferencia de coñecementos, no programa de máster (masterterra.usc.es) e a xeración de novo coñecemento por medio do seu programa de doutorado (masterterra.usc.es/Doctora-Te). Mantén una intensa actividade de cooperación con outras institucións de referencia a nivel internacional, destacando na actualidade a súa participación na Asociación Europea de Innovación para a Produtividade e Sostibilidade Agraria impulsada pola UE. Tamén realiza accións de divulgación científica en cuestións relacionadas co territorio a través do blog Terra e Territorio (terraeterritorio.blogspot.com.es). Ademais o LaboraTe vén traballando desde hai máis dunha década en planeamento urbanístico na redacción do planeamento dos concellos de Castroverde, Láncara, O Páramo, Guitiriz, Cervantes ou Portomarín e con colaboracións puntuais noutros concellos.
2. Introdución xeral ó urbanismo en Galicia
O Urbanismo ten unha compoñente social, científica e técnico-administrativa. Non obstante estas compoñentes, en especial a social e a científica, son aínda moi febles en Galicia. Dende o punto de vista da investigación, existe pouca tradición investigadora e “xeradora de coñecemento” neste eido. En canto á compoñente social, o urbanismo tivo tradicionalmente pouca presenza na sociedade e nos debates públicos; segue sendo un ámbito de “expertos” que, mediante tecnicismos e terminoloxía de difícil comprensión, subtrae do debate social (cando non secuestra) a cuestión principal: como e para que usar a terra da que a sociedade galega é propietaria? O enfoque clásico do urbanismo está lonxe de cubrir a necesidade e importancia da utilización dun recurso básico dunha sociedade, a súa terra; nunha sociedade democrática débese promover este debate.
Pola contra, o paradoxo está en como, aínda considerando o anteriormente exposto, o urbanismo foi visto pola acción político-administrativa como o principal instrumento de ordenación territorial, presupoñendo unha visión integral que, por desgraza, estivo lonxe de ter. A acción de goberno deu por feito que a actividade frenética en materia urbanística equivalía a dotarse dun corpo coherente e efectivo para a ordenación e coordinación de usos e actividades tanto no ámbito urbano como, por asimilación, no rural. Porén, a aposta exclusiva por un instrumento basicamente sectorial como veu sendo en Galicia o urbanismo (con algunhas excepcións que non acabaron por consolidarse), orixinou unha debilidade estrutural por parte da Administración pública á hora de atallar importantes problemas territoriais.
A pesar da enorme diversidade e complexidade do territorio galego, o urbanismo en Galicia non foi capaz de atopar unha estrutura de gobernanza eficaz e duradeira. Con esta lei que se pretende aprobar xa serían 4 as leis en Galicia desde que se aprobou o Estatuto de Autonomía, sen ter en conta que todas elas sufriron considerables modificacións, como por exemplo a lei vixente, con 10, algunhas con rango de lei. Se se teñen en conta os obxectivos destas 4 leis, o urbanismo en Galicia presenta unha traxectoria tan voluble que non é fácil saber que obxectivos pretende acadar e que problemas quere resolver. Tal vez esta sexa a razón que explique por que aínda hoxe, despois de máis de 3 décadas de autonomía, non tivo lugar unha avaliación rigorosa e científica dos fracasos e logros acadados por estas leis.
Como síntese, as tres grandes eivas que identificamos no urbanismo en Galicia, e que se deberían afrontar no novo marco normativo, son as seguintes:
1.- Nunca estivo claro cal foi o obxectivo do urbanismo en Galicia salvo o da continuidade nos mecanismos de xestión do solo urbano e urbanizable que se crearon na lei do solo estatal de 1956. Coa lei 9/2002 o urbanismo en Galicia comezou a ter obxectivos máis claros, pero era precisamente o articulado da lei referente á protección do medio rural o que establecía eses obxectivos.
2.- Por non ter obxectivos claros e continuos no tempo, tampouco existe unha avaliación de que logrou o urbanismo en Galicia durante tres décadas.
3.- Neste sentido parece que non exista ningún desexo de coñecer o que supón para a sociedade galega a xestión actual do territorio. A universidade non fai investigación sobre isto (salvo moi contadas excepcións), o goberno autonómico non a esixe e a sociedade non agarda a coñecela. Aínda que os instrumentos de ordenación do territorio teñan como obxectivo ordenar o territorio cunha visión holística e multidimensional, foi a lei do solo a que tivo un maior protagonismo (e supremacía sobre outros instrumentos cando estes existiron) e a que tivo, polo tanto, máis incidencia na xestión dos dereitos de propiedade, pero coa visión sectorial antes mencionada e sen a necesaria coordinación con outros instrumentos complementarios [1]. E é xustamente cando se chega a este punto cando ninguén en Galicia parece ter moito interese en que se teña coñecemento de algo.
Diante desta situación cómpre unha ollada rápida ós cambios máis importantes que se deron con respecto ós usos da terra en Galicia entre 1985 e 2005; foron os seguintes [2]:
1.- A perda neta de 145 mil ha de superficie agrícola;
2.- O incremento neto da superficie arborada de case 300 mil ha;
3.- O incremento neto das cubertas artificiais (áreas urbanas, infraestruturas...) de máis de 78 mil ha.
Nese mesmo período a metade da superficie de Galicia mudou de uso (considerando as catro clases, uso agrícola, mato, arborado produtor e protector, e áreas artificiais). Unha dinámica desa dimensión, apenas recibiu atención.
Pódese dicir que todos estes cambios séguense producindo actualmente, aínda que descoñecemos a velocidade á que se produce cada un deles. Segundo datos de Catastro, a superficie urbana medrou en Galicia entre 2006 e 2013 case 5500 ha, pero a superficie urbanizable medrou no mesmo período cinco veces máis, chegando preto das 25000 ha [3]. As sucesivas modificacións que veu sufrindo a Lei 9/2002 viñan tratando, antes ca xestionar estes cambios de uso, adecuar a propia lei ós cambios. Así por exemplo, a modificación 2/2010 fixo que nun municipio intermedio como Guitiriz, a superficie de solo edificable en núcleo rural aumentase un 14% con respecto á que se tería delimitado coa lei 9/2002 [4]. É neste contexto, onde o Parlamento Galego pretende aprobar unha nova lei do solo. E desafortunadamente preténdeo facer sen ter coñecemento das tres cuestións básicas citadas arriba e descoñecendo cal é a realidade das dinámicas de usos que a nova lei debería xestionar.
O borrador da lei
O borrador de lei, que non conta cunha exposición de motivos, parece tratar de impulsar unha desregulación do solo, facilitando moito máis que a lei aprobada no 2002 os usos e actividades en solo rústico. É difícil avaliar e opinar sobre unha nova lei da que se descoñecen os motivos e obxectivos. Neste sentido, o borrador afonda como ningunha outra lei na falta de obxectivos do urbanismo en Galicia e no descoñecemento dos efectos e problemas que tiveron leis anteriores. Todo isto termina escurecendo o debate social e público dun texto lexislativo con tanta relevancia para a sociedade galega. Co ánimo de botar algo de luz sobre as consecuencias que os cambios propostos neste borrador de lei poderán ter no territorio, discútense a continuación os cambios ó noso entender máis relevantes.
3.- O cambios introducidos no borrador de lei. Que consecuencias poden ter?
Artigo 28 Concepto e categorías
Segundo este artigo e os puntos a, b e c, o solo rústico é definido, en resumo, como o solo que non é apto para o desenvolvemento urbano; esto é, defínese en negativo, demostrando unha visión exclusivamente ‘urbanizadora’, así como unha total desconsideración sobre o que son ou deben ser os valores propios do solo rústico, tales como o soporte das actividades agropecuarias e de produción forestal ou o mantemento dos valores ecolóxicos, ambientais, paisaxísticos, culturais dunha sociedade. A consideración, protección e promoción destes valores é fundamental para unha planificación sostible do territorio. Eses valores son, non o esquezamos, o sustento básico para o futuro de calquera sociedade.
Hai que ter en conta que as terras en Galicia con alta capacidade produtiva (atendendo só as características agronómicas) son moi escasas e pouco coñecidas en detalle (baixas escalas cartográficas), e situadas na entorna dos asentamentos de poboación. Segundo o Mapa de Capacidade Produtiva de Díaz Fierros & Gil Sotres [5], só arredor dun 7% da superficie total de Galicia son solos que permiten todo tipo de mecanización e con profundidade suficiente para calquera tipo de vexetación. Parece desprenderse da lei que todo o solo rústico ten características homoxéneas, cando na realidade é moi diverso. Parece así mesmo paradoxal protexer ata un 14% da superficie galega, por mor da Directiva Natura 2000 da UE para os espazos de valor ambiental, e non coñecer, protexer e xestionar, o recurso básico, a terra de calidade para a produción de alimentos, nos actuais escenarios mundiais de compras masivas de terras [6], crise enerxética, incremento de poboación e das necesidades de alimentación, etc.
En total, en Galicia, aproximadamente 103.100 ha de terra agrícola de boa calidade (sobre un total aproximado de 293.600 ha de terra agrícola de tipo A e B en 1985) foron ocupadas por outros usos, das cales 26.800 ha dun xeito irreversible ao ser ocupadas por cubertas de tipo artificial [7].
Artigo 30, sobre a desaparición da categoría de solo rústico agropecuario e forestal
Antes de pensar nas consecuencias ou implicacións que pode ter a desaparición de solo rústico agropecuario e forestal para unilos en solo rústico común, convén reflexionar sobre os cambios de uso de solo que sucederon en Galicia entre 1985 e 2005. A modo de resumo pódese dicir que se perderon 145 mil ha de superficie agraria útil, aforestáronse 150 mil ha con especies produtoras (outras 118 mil renaturalizáronse tras ser abandonadas), e urbanizáronse unhas 78 mil ha. Espacialmente estes cambios de uso localízanse no territorio do seguinte xeito: na parte oriental de Galicia produciuse un abandono da superficie agrícola e unha renaturalización (no mapa represéntase mediante os conglomerados 3a e 3b). Na parte central de Galicia estase dando unha gran competencia entre usos agrícolas e forestais (conglomerados 2a e 2b no mapa), mentres que na parte occidental danse procesos de urbanización así como de reforestación con especies de crecemento rápido bastante intensos (conglomerados 1a e 1b). Estes cambios de uso levaron a que se perdesen para a agricultura máis de 32 mil ha das terras máis produtivas de Galicia [8].
Porcentaxe dos distintos cambios de uso en cada conglomerado
Se se suprimen as categorías forestal e agrícola, e estes usos non se xestionan a través doutros instrumentos [9], o que se está facendo é eliminar a base legal para xestionar estas actividades en concellos onde estes usos compiten e están xerando grandes problemas de incompatibilidades (no mapa corresponderíanse especialmente con aquelas parroquias que teñen a cor verde máis escura). Nestas parroquias (en moitas delas a actividade agrícola é, paradoxalmente, predominante) perdeuse en 20 anos o 26% do solo agrícola por forestación con especies de crecemento rápido. Moitas das explotacións [10] destes concellos non teñen acceso ó recurso terra co que aumentar a súa base territorial por mor desta competencia de usos, obrigándoas a labrar un 16% das terras a mato, as cales sempre teñen unha fertilidade moito menor e poden sufrir graves problemas de erosión. Debido ás consecuencias negativas que esta competencia ten para o territorio (perda de SAU moi produtiva, forestación non xestionada e incendios forestais, perda da paisaxe agraria, ineficiencia no uso do recurso terra, etc.), a decisión de como usar a terra non soamente lle pode competer ós propietarios a título individual nin depende de visións curtopracistas, senón que os intereses colectivos e a visión a longo prazo, teñen que dotarse de instrumentos que garantan a permanencia de bens comúns estratéxicos. Nese proceso a Administración Autonómica ten unha responsabilidade irrenunciable de non lexislar de costas á sociedade á que pretende servir.
Artigo 32 e outros sobre a flexibilización das condicións para permitir actividades edificatorias e extractivas en solo rústico
A xustificación que se da no documento “Bases para unha nova lei do solo” [11] para flexibilizar os usos construtivos no solo rústico de especial protección argumenta que “o resto terá a categoría de solo rústico de protección ordinaria, o que permitirá que as posibles futuras ampliacións dos solos urbanos, urbanizables ou de núcleo rural non se vexan lastradas pola esixencia de desprotección”.
A regulación de usos do solo rústico establecida nos artigos 32 e 33 permitiría, por exemplo, o depósito de maquinara pesada, a apertura dunha canteira ou a construción dunha edificación destinada ao turismo ou a unha pirotecnia en terras con gran produtividade agrícola, que, como mencionamos anteriormente, e aínda que a idea común sexa a contraria, son moi escasas en Galicia. A todo isto engádense artigos de redacción e contido escuro, como o 33.3, no que se di: “Así mesmo, poderán implantarse en solo rústico aqueles usos previstos nos instrumentos de ordenación do territorio”. Cales son eses usos? Que significa isto? Ou o artigo 31.5, onde se di que o “plan xeral poderá excluír xustificadamente do solo rústico de especial protección os terreos necesarios para o desenvolvemento urbanístico racional, con autorización expresa do órgano con competencia sectorial que motivou a protección do solo de que se trate”. Con este articulado, incluso a máxima protección que lle podería dar ó solo rústico contén excepcións que permiten a súa vulneración, sen que en ningún lado quede claro cales van ser as regras para esas excepcións. Como se definiría por exemplo o termo “desenvolvemento urbanístico racional”?
Por outra banda a concesión de dereitos mineiros en solo rústico vese facilitada pola Disposición Transitoria Sétima, na que se di: “Todo isto sen prexuízo da posibilidade de outorgar autorización para actividades extractivas en solo rústico común”. E tamén o Artigo 31.2.b sobre o solo rústico de protección de costas, vai ter de seguro consecuencias negativas para a actividade agraria ou para a xestión dos riscos naturais e antrópicos, pois redúcese de 200 metros, ós 100 que establece a Ley 22/1988. Ningunha lei actual de repercusións territoriais, como o é unha lei do solo, pode ser allea a xestión de riscos. Hai que considerar que na última reforma da lei de costas, aprobada en maio do ano 2013, esta distancia pode reducirse a só 20 metros. Isto é unha “volta” cara atrás, sen escarmentar dos erros cometidos, coas consecuencias que iso tivo en España, xa non só pola urbanización masiva, senón tamén con problemas de inundabilidade como por exemplo a lagoa da Frouxeira e mailos recentes efectos dos temporais do inverno 2013/14.
Ademais modifícase a definición de solo rústico de protección paisaxística. O solo rústico de protección paisaxística, segundo o borrador, estará “constituído polos terreos considerados como áreas de especial interese paisaxístico polos Catálogos da Paisaxe elaborados en desenvolvemento da Lei 7/2008 de protección da paisaxe de Galicia”. Dado que non contamos con catálogos da paisaxe, posto que serán os catálogos os que fixen os criterios de “integración e harmonización”, non se di de forma explícita como se vai a articular. Ó mesmo tempo, esta parece unha grave inconsistencia. Se Galicia ten sido descrita coma un “vello complexo agrario” [12], recoñecendo deste xeito a paisaxe cultural coma de orixe e secular mantemento agrario, se dá a curiosa circunstancia de pretender identificar, protexer (e ata poderíamos dicir xestionar) esa paisaxe sen a mínima consideración nin referencia á actividade agraria que a orixinou.
Contradicións desta nova clasificación con outra lexislación
Esta vulneración da protección do solo rústico entra en contradición con outra lexislación e normativa. A inclusión en solo rústico común de zonas con especial valor agrícola ou forestal que podería darse con este borrador, é contraria ás determinacións excluíntes das DOT 3.3.2, 3.3.3. e 3.3.4. [13]. Cítanse a continuación:
3.3.2. “A Xunta de Galicia cartografará as zonas do territorio de maior aptitude agrogandeira e forestal, tendo en contra, entre outros criterios, as condicións edafoclimáticas, orografía, usos actuais e evolución pasada, os valores culturais asociados a estruturas e usos, así como a presenza de explotacións agrogandeiras e forestais, e a consideración dos distintos aproveitamentos forestais […]”
3.3.3. “Os plans e programas das Administracións competentes establecerán os destinos prioritarios e secundarios, no seu caso, para os usos agrícola, gandeiro e forestal atendendo á capacidade produtiva identificada no estudo e POMF referido na determinación
3.3.2. Non obstante, os instrumentos de ordenación do territorio e de urbanismo considerarán esta asignación conforme aos principios de escala, lexibilidade e coherencia territorial necesaria”.
3.3.4. “Os plans e programas das Administracións competentes favorecerán a eficiencia dos sistemas de explotación agrícolas e gandeiros, de maneira que o aumento da súa rendibilidade se produza co menor impacto posible sobre o medio”.
Polo que se entende que os plans urbanísticos deberán ter en conta a cartografía de zonas do territorio de maior aptitude agrogandeira e forestal para a ordenación incluída neles, previamente e con criterios homoxéneos identificados para o conxunto de Galicia. Será por tanto na formulación do planeamento municipal (e polo tanto a unha escala de maior detalle), onde estas determinacións cartográficas de inventario, se valorarán e analizarán para a súa efectiva protección, lexibilidade, coherencia espacial, conectividade, grao de protección en función do modelo de ordenación previsto (importancia da actividade agraria no concello, previsión de necesidades expansión-contracción, etc.). A ordenación e protección destas zonas con especial aptitude agrogandeira e forestal non será posible se non existe un inventario e valoración e a consecuente figura de protección de solo específica para elas, que permita establecer os usos que deben ser prohibidos, permitidos ou promovidos nas mesmas. Non todo o solo rústico é igual, coma así aparece a ollos do lexislador do borrador desta Lei do Solo.
A proposta de lei de Mellora das Estruturas Agrarias (METAGA) [14] parece entender a diversidade do solo rústico, e desenvolve diferentes instrumentos como “polígonos agrarios”, Artigo 20.2 , ou “plans de ordenación de predios de especial vocación agraria”, Artigo 81.c, ou “plans de actuación integral” para xestionar esta diversidade. Ademais desenvolve o regulamento para unha mellor integración coa lei do solo, como o Artigo 4.2 onde se di “Os solos obxecto da reestruturación parcelaria, manterán inalteradas as súas clasificacións e cualificacións urbanísticas”. Non obstante, a nova lei do solo só deixa cabida á súa “integración ” coa METAGA, dun xeito moi vago, no seguinte parágrafo do Artigo 31: "Excepcionalmente, os concellos que durante a elaboración do seu planeamento e como consecuencia do estudio detallado, observen ámbitos que pese a non contar con protección sectorial, conteñen valores merecedores de especial protección, poderán outorgarlles tal categorización, previa xustificación axeitada e unha vez obteñan a conformidade expresa da administración coa competencia sectorial", ademais de deixar claro que a súa inclinación pola protección do solo rústico vai ser “excepcional” e con previa “xustificación axeitada”.
Artigo 56 sobre solo de núcleo rural
Séguese coa equivocación de "universalizar" o núcleo rural, no sentido de que a efectos da lei ten o mesmo tratamento un núcleo rural de Guitiriz que un de Sanxenxo. Un núcleo rural de Guitiriz en maior ou menor grao terá unha "vinculación coa explotación racional dos recursos naturais e imbricación racional do núcleo co medio físico que o rodea" como se definía na primeira versión da lei 9/2002. Un núcleo rural de Sanxenxo será un solo urbano de baixa densidade con vivenda unifamiliar de primeira ou segunda residencia. Nas sucesivas modificacións da lei 9/2002 foise asimilando máis o núcleo rural ao solo urbano, e aplicando ao núcleo rural as mesmas "receitas" do urbano. Por exemplo, no Art. 53 as determinacións en solo de núcleo rural son as mesmas ou moi similares ás do solo urbano. No Art. 70 sobre plans especiais de reforma interior, desaparecen os plans especiais de protección, rehabilitación e mellora do medio rural da lei 9/2002 pensados especificamente para os núcleos rurais, e no borrador xa se aplican os plans de reforma interior indistintamente para solo urbano e solo de núcleo rural. No Art. 106. sobre a operación de reorganización da propiedade en solo urbano ou en solo de núcleo rural, aplícase novamente a mesma "receita" para ambas clases de solo. Neste sentido, algunhas investigacións inciden no feito de que os criterios de delimitación dos núcleos contemplados son aínda moi mellorables. Coa inclusión de criterios relacionados con elementos espaciais que teñan a capacidade de caracterizar o espazo, mellorarían tanto a eficiencia, coherencia como a tipoloxía espacial dos núcleos delimitados [15].
Artigo 78 Plans básicos e ordenación urbanística provisional
Este planeamento básico está disposto para concellos cunha poboación menor de 5000 habitantes, co que afectaría a dous terzos dos concellos galegos. Existen dúas dificultades con respecto a este planeamento básico. En primeiro lugar dise que é provisional, pero no borrador non existe un prazo no que os concellos deban adaptarse á nova lei do solo. O segundo problema deriva de que, tendo en conta que se eliminan as categorías de solo rústico forestal e agropecuario, dous terzos do territorio galego non contará cun instrumento de carácter integral (salvo os sectoriais e moitas veces incongruentes entre si) que regule os usos. De ser un planeamento básico que só delimite solo de núcleo rural, non está claro cales poden ser as consecuencias para outros usos do solo no futuro. Tal vez os problemas varios que se poden derivar desta falta de regulación integral de usos non sexan moito maiores que os actuais (tales como incendios, abandono de explotación agrícolas porque non teñen acceso a terras de labor, destrución da paisaxe, etc.), pero o que deixa claro é que o goberno autonómico renuncia nesta lei a xestionar a través da lei do solo dous terzos da superficie galega.
Artigo 159 sobre a segregación de predios en solo rústico
Nas sucesivas modificacións da lei 9/2002 foise flexibilizando esta opción. Na primeira redacción da lei non se permitían as segregacións en solo rústico, despois na modificación 15/2004 si se permitiron por razón de partición de herdanza sempre que os lotes resultantes tiveran unha superficie mínima de 1,5 ha ata chegar á redacción do borrador de análise na que se permiten todas as segregacións en solo rústico sempre que se cumpra a unidade mínima de cultivo da lexislación agraria (Art. 159). As implicacións deste artigo van en contra de políticas de mellora das estruturas agrarias de Medio Rural, pois permitirase seguir fragmentando o territorio o que dificultará a súa xestión no futuro [16], ademais de impedir o correcto funcionamento dos mercados de terras [17].
Por outra banda, a parcela mínima edificable pasa agora dos 4000 aos 2000 metros (Artigo 38. c). Esto vai favorece un crecemento disperso dos asentamentos, ou polo menos eliminar esta barreira sen saber moi ben os efectos que terá no contexto actual. Á parte de que o contido deste artigo entre en contradición cos criterios doutras leis como a METAGA, parece de novo unha renuncia por parte do goberno autonómico a controlar o crecemento disperso de edificacións.
Artigo 55 sobre as determinacións en solo rústico
Agora os plans xerais non poderán conter determinacións respecto do solo rústico, sendo aplicable directamente as contidas no borrador de lei. Coa lei actual o plan contén as determinacións das condicións estéticas e características de deseño das construcións incluíndo materiais e cores. Tamén contén as normas e medidas de protección do solo rústico. A percepción que dá o artigo 55 do borrador é que e nova lei será máis permisiva, e menos adaptada as características de cada concello. Ademais, que os plans xerais non poidan conter determinacións en solo rústico debilita, no fondo, a autonomía municipal.
Artigo 47 sobre planeamento urbanístico obxecto de avaliación ambiental estratéxica
Non está claro por que se exclúen os plans básicos da avaliación ambiental estratéxica e se mantén para os PXOMs, non parece unha medida coherente, sobre todo cando serían 200 municipios os que non terían por que contar cunha avaliación ambiental do seu planeamento. Doutra banda, non está claro como encaixa esta modificación coas determinacións recollidas nas DOT, en concreto, coa necesidade de elaborar un Informe de Sostibilidade Ambiental dentro dos PXOM. Así mesmo con idéntica filosofía, non se entende que nun territorio de escaso solo de valor produtivo agrario, en termos globais, non se avalíe o impacto ambiental que a perda de terras con boas aptitudes produtivas pode supoñer como consecuencia da súa urbanización, o que vai en contra ademais das determinacións establecidas na normativa de avaliación de impacto ambiental da Unión Europea. E en sentido máis xenérico tampouco se entende que non se avalíen os impactos derivados da proposta de PXOM nas actividades económicas que con carácter histórico se veñen desenvolvendo neses concellos.
Artigo 96 sobre polígonos de execución e outros instrumentos de xestión urbanística: as actuación illadas.
Na actual lei do solo, “o municipio poderá promover actuacións illadas en solo urbano para facer posible a execución de elementos concretos previstos polo planeamento”. Sen embargo, no borrador presentado, a redacción cámbiase para dicir: “o municipio poderá promover actuacións illadas en solo urbano ou en solo de núcleo rural para facer posible a execución de elementos concretos previstos polo planeamento”. Que se permitan as actuacións illadas en solo de núcleo rural flexibiliza novamente as condicións para crear solares en solo de núcleo. De novo vólvese a favorecer a edificación dispersa.
Disposicións transitorias
Disposición transitoria primeira, en canto ó réxime aplicable aos municipios con planeamento non adaptado. Apartado e) a todo o solo clasificado como S. Rústico ou Non urbanizable en calquera planeamento aprobado (tamén para os aprobados pola lei 9/2002) aplicaráselle integramente o disposto no borrador da lei para solo rústico; é dicir, nos plans aprobados xa coa lei 9/2002, as delimitación para solo rústico xa non terán vixencia. A parte de provocar os problemas mencionados anteriormente pola desaparición de solo agropecuario e forestal, compróbase que a clase de solo de rústica sofre un claro agravio con respecto ao S. Urbano, Urbanizable ou de Núcleo Rural no que si se manteñen (total ou parcialmente) vixentes as determinacións do Planeamento Urbanístico aprobado. Ademais hai que sinalar que o goberno autonómico financiou a redacción de plans adaptados á lei vixente con 44 millóns de euros. Esta disposición transitoria indica que boa parte dos plans redactados e en redacción non van ter validez legal. Parece difícil entender que eses recursos se gastaran en balde.
4.- Algunhas propostas que debería incorporar o borrador de lei
Dadas as reflexións anteriores, a continuación fanse unha serie de propostas que debería incorporar o borrador, ben para evitar as consecuencias negativas que pode ter o seu articulado tal como está redactado actualmente, ou ben para tratar de resolver algúns dos problemas de xestión territorial que sofre actualmente a comunidade autónoma.
1.- Proponse, tendo en conta as dinámicas de cambios de uso, deixar as categorías do solo tal e como están no marco legal vixente e deseñar unha metodoloxía de análise e clasificación para o solo rústico, ou incluso deseñar unha estratexia de ordenación e clasificación por áreas, á cal as DOT xa lle estarían dando base legal. Esta delimitación de solo rústico altamente produtivo protexeriase de ser urbanizado ou forestado. Para isto consideramos que a nova lei debería engadir na definición de solo rústico, en consonancia coa determinación 3.3.15 das DOT, onde o solo rústico ten como característica “elementos singulares de carácter produtivo agrogandeiro-forestal, ecolóxico, paisaxístico, […]”, o seguinte punto ademais dos que xa contén o borrador:
(d) Aqueles terreos que presenten relevantes valores ecolóxicos, ambientais, paisaxísticos ou de produtividade agrícola ou forestal, que deban ser protexidos, conservados ou recuperados (zonas abandonadas pero con elevada aptitude).
2.- Artigo 20. Solo de núcleo rural. O borrador de lei debería aclarar se dentro dun mesmo núcleo se poden delimitar as dúas categorías histórico-tradicional e común, pois non está suficientemente claro.
3.- Disposición adicional terceira, sobre a Plataforma Urbanística Dixital de Galicia
Trátase dunha achega máis ca notable da proposta de Lei, aínda que chega tarde en comparación con outros países e comunidades autónomas do noso entorno. Existen hoxe en día, desenvolvidas por diferentes grupos de investigación universitaria, plataformas SIX-Web en software libre (isto é sen custe en licencia, e coa independencia que esto conleva) que poderían soportar estas funcionalidades. Compre destacar ademais que estas plataformas foron desenvolvidas con orzamentos públicos para investigación co obxecto de que sexa a sociedade quen se beneficie do seu uso. Ó mesmo tempo, existen na propia Xunta de Galicia exemplos en funcionamento así mesmo en software libre, como e o caso do SITEGAL (plataforma Six-Web de xestión de terras do Banco de Terras de Galicia) que ten acreditado a eficacia e eficiencia necesarias para atender os requerimentos do Banco de Terras [18]. Todo este tipo de ferramentas e plataformas permiten mellorar fluxos de información e impulsar a “intelixencia territorial”, factor chave para o desenvolvemento dunha sociedade [19].
Sen pretender ser exhaustivo, poderíanse mencionar coma exemplos ferramentas xa existentes, coma o caso do SIGUI, que estivo operativa durante a exposición pública do PXOM de Guitiriz, na fase de aprobación inicial. Dita ferramenta consta de diferentes módulos que facilitan, vía web, a realización de alegacións, a información sobre o plan e a xestión da redacción do plan por parte do equipo redactor [20]. Conviría apuntar a obriga por parte das administracións e institucións participantes no proceso (consellerías sectoriais, con competencias en Patrimonio, Augas, Recursos Naturais, etc.) de verter e manter actualizada a información que debe incluírse no planeamento e ordenación, todo isto, en liña co disposto no Directiva INSPIRE da UE [21].
4.- Articular axeitadamente os instrumentos de xestión de terras existentes coa ordenación de usos no ámbito rural. Descoñécese cal sería a integración entre os instrumentos de xestión de terras agrícolas ou forestais, ou outros (como a concentración parcelaria, etc.) e este borrador de lei. Hai que lembrarse que, segundo a lei de Ordenación do Territorio 10/1995, os instrumentos de xestión de terras están por enriba dos PXOMs (como POMF), excepto nos ámbitos urbano e urbanizable. Como os vai a recoller un plan xeral realizado ó abeiro desta proposta de lei?
5.- No borrador non se especifica como teñen que estar constituídos os equipos redactores. Deberíase indicar isto ou enténdese que corresponde unicamente a unha titulación académica a competencia de formulación? Se isto é así, a multidisciplinaridade na ordenación do territorio parece non querer ser asumida polo goberno autonómico. Isto supón un atraso respecto á situación actual. Na lei vixente fálase de tres técnicos con titulacións diferentes, co grao de titulado superior ou doutorado. Atendendo á complexidade e diversidade do planeamento considérase que debe manterse esta multidisciplinariedade, mesmo aumentala, e actualizar a nova realidade e normativa académica, fomentando a participación, xa non só dos novos graos, senón de postgraos (máster e doutorados) con formación e titulacións oficiais específicas en ordenación e xestión territorial e urbanística. Só con coñecemento e innovación territorial se conseguirá mellorar a xestión territorial.
6.- Adaptación ó planeamento (disposición transitoria segunda) – O borrador non contempla prazos para que os concellos se adapten á nova lei. Por que razón un concello se debería adaptar a esta lei? Que beneficios obtén na adaptación? A nova lei debería incluír un prazo de adaptación e un mecanismo para obrigar a que se cumpra. De non se incluíren, agudízase a impresión de que a lei non pretende alcanzar ningún obxectivo, salvo o de desregularizar, para o cal non é necesario facer ningunha adaptación máis que a de ter unha lei que indique que o que se regulou no pasado xa non ten vixencia.
7.- O Banco de Terras podería incluír como novos tipos de inmobles os predios urbanos que non van a ser edificados para novos usos, como agricultura urbana, ou as vivendas rurais que están en grave estado de abandono. Dado que a ferramenta e a organización xa están constituídas – e dado que se utilizan en moitos lugares do mundo con problemas de desindustrialización e abandono (Chicago, Detroit, etc.) –, esta lei é unha oportunidade para darlle ó Banco de Terras máis funcionalidades que poden ser de interese para resolver algúns dos problemas que ten hoxe en día o territorio galego: en especial as vivendas baleiras e os predios urbanos que están vacantes [22]. O problema das vivendas baleiras leva emparellado un deterioro das mesmas que nalgúns casos incluso finaliza coa súa declaración de ruína e posterior demolición. Actualmente hai moitas iniciativas a nivel privado que viron a posibilidade de rehabilitación de vivendas antigas ou núcleos abandonados coma un nicho de mercado tanto a nivel nacional como internacional e que constitúe sen dúbida un fomento económico e ambiental importante. Se non se consegue recuperar estes espazos a evolución do tempo leva consigo unha perda patrimonial, ambiental e paisaxística e problemas sociais aparellados. Por outra parte, o abandono de vivendas presenta unha mingua nos ingresos do Imposto de Bens Inmobles posto que en moitos casos descoñécense os propietarios ou son múltiples os herdeiros, sen unha resolución da herdanza que posibilita o cobro dese imposto.
Posteriormente se poderían introducir de maneira forzosa as vivendas baleiras e abandonadas no Banco de Terras, e que este elaborase informes de investigación da propiedade e documentos asociados (catálogo de vivendas, Inspección Técnica de Edificios, etc.), para poder por un lado determinar a propiedade e que aquelas con propietario descoñecido pasen a formar parte do patrimonio do Estado (na liña do que na actualidade xa se fai coas terras de descoñecidos, que poden pasar a ser xestionadas polo Banco de Terras de Galicia, recuperando deste xeito un recurso ocioso e mantendo patrimonio) e aplicar medidas disuasorias para os propietarios coñecidos en canto a maiores gravames impositivos (maior carga impositiva no IBI) ou incluso a forzar ó alugueiro ou venda destas na liña de algúns intentos de lexislacións autonómicas.
8.- Habilitar mecanismos de transferencia de dereitos de edificación, pois moitos concellos (dos que teñen máis presión urbanística) non se adaptaron á lei 9/2002 porque teñen un planeamento que clasifica grandes superficies como solo de núcleo (delimitados sobre todo ó abeiro da lei do 97). Cunha regulación para núcleos rurais parecida, este borrador da nova lei parece que non vai ser capaz de resolver este problema. E o problema non radica en que os concellos non se adapten á nova lei (obxectivo que segundo o borrador non tería a nova lei), senón nos custes en infraestruturas, consumo de terra e impacto medioambiental nas áreas costeiras e metropolitanas ós que levará o desenvolvemento deses núcleos [23]. A transferencia de dereitos de edificación consiste na venta de dereitos de edificación desde unha zona de oferta A (un núcleo ou conxunto de núcleos rurais) a unha zona de demanda B (conxunto de núcleos rurais ou áreas máis urbanas, nos que se pretenda concentrar a edificación). Esto permitiría que os propietarios da zona de oferta fosen compensados dalgún xeito no caso de que a lei actual non lles permita executar os dereitos que un plan lles deu no pasado, ademais de permitirlles ós municipios concentrar as edificacións (sexa vivenda unifamiliar ou edificación en altura) en áreas que faciliten a dotación de servizos. É un instrumento de xestión territorial moi utilizado en EE UU e que ten dado moi bos resultados, pois evita que sexa a administración a que teña que compensar ós propietarios pola anulación de dereitos concedidos.
9.- Actualmente en Galicia, pode darse o caso de que a valoración dun predio sexa realizada pola administración nunha determinada cantidade a efectos de pago de impostos, mentres que é valorado a efectos expropiatorios por unha cantidade moito menor. Polo tanto proponse que a nova lei do solo para Galicia achegue instrucións claras sobre que método de valoración utilizar en cada tipo de solo, concretando ou no seu caso referíndose ó recollido no Real Decreto 1492/2011 polo que se aproba o Regulamento de Valoracións da Lei do Solo. A idea, que simplificaría os procedementos de valoración na administración e aclararía ós cidadáns a que regras están sometidos, sería a de dispoñer dun único valor do solo para cada tipo de ben inmoble, independentemente da finalidade da valoración, para posteriormente utilizar este valor como base impoñible do imposto correspondente, como xustiprezo no caso das expropiacións, como valor do patrimonio no caso do imposto de sucesións etc., modificando en cada caso o tipo impositivo a aplicar pero non así o valor do ben.
10.- Innovar nos instrumentos de xestión urbanística que en Galicia son pouco efectivos pola fragmentación da propiedade. Este borrador de lei representa ata certo punto unha liberalización do solo rústico. Enténdese que o argumento que hai detrás desta liberalización, e que ben podería estar nunha exposición de motivos, é que a lei 9/2002 era demasiado restritiva cos usos no solo rústico, e que isto estrangulaba diversas actividades nos concellos. Pero isto é unha visión demasiado reducionista da aplicación da propia lei. En investigacións realizadas no grupo observouse que os municipios pequenos enfrontábanse, cando tiñan necesidade de conceder licencias de uso industrial, ou regularizar pequenas industrias, á gran dificultade que lles supoñía a protección do solo rústico. Sen embargo, esta protección é unha dificultade porque os outros instrumentos que habilita a lei, como o planeamento de desenvolvemento para solo industrial, son moi ineficaces nun contexto como o galego cun parcelario tan fragmentado. O mesmo sucede co planeamento de desenvolvemento para uso residencial. Neste caso as investigacións indican que a fragmentación da propiedade dificultaba o planeamento de desenvolvemento nas cidades galegas, mentres que noutras cidades españolas con tamaños de parcela urbana moito maior, non representa a mesma barreira [24]. Tal vez son os instrumentos que contempla a lei os que dificultan a transformación de solo urbanizable en urbanizado, o cal é precisamente o único obxectivo claro que contempla o borrador. Nun estudo levado a cabo polo Consello de Contas de Galicia, afírmase que o 80 % da actividade construtiva levada a cabo polos concellos faise mediante licencia directa, mentres que só un 20% se fai de acordo a planeamento de desenvolvemento [25]. Estas cifras non se poden explicar soamente por “falta de vontade política”, senón por falta de adecuación entre os instrumentos que dispón a lei e a realidade parcelaria de Galicia. Por iso entendemos que o problema non radica no obxectivo proteccionista da lei 9/2002, senón nos mecanismos contemplados na lei. O novo borrador de lei podería ter o resultado destas investigación en conta e dotar ós concellos de instrumentos de desenvolvemento máis eficaces para o contexto galego.
5.- Conclusións
O recurso máis importante co que conta calquera sociedade é a terra, pois nela vanse a levar a cabo tódalas actividades que esa sociedade desenvolva. As leis son normas das que se dota a sociedade para xestionarse a si mesma e ós recursos dos que dispón. O borrador presentado para unha nova lei do solo, co que se pretende xestionar o territorio galego, deixa unha gran cantidade de interrogantes en torno á efectividade que pode ter para xestionar a gran cantidade de cambios (de usos da terra e polo tanto socio-económicos) que está experimentando Galicia na actualidade. O borrador de lei parece non ter un posicionamento claro á hora de afrontar estes cambios, salvo o de deixar abertamente que se sigan producindo, como no caso da perda de superficie agrícola por forestación, ou de incluso favorecelos, como o uso urbano, facendo máis laxas as condicións para usos edificatorios e extractivos en solo rústico.
Existe unha gran cantidade de consecuencias negativas que o uso actual do territorio en Galicia está tendo para a sociedade galega; varias destas foron citadas neste documento. O borrador de lei parece non querer xestionar estes problemas, antes ben, é probable que os empeore. É polo tanto responsabilidade do goberno autonómico o comunicarlle á sociedade galega como se vai ver beneficiada se unha lei como esta se aprobase finalmente.
Por outra banda, o borrador parece ser de novo unha proba da descoordinación con outras políticas territoriais sectoriais, como a agrícola e de xestión de terras, a forestal, etc., así como con outra lexislación en posición xerárquica superior, como as DOT. A planificación e ordenación do territorio, como se ten dito tantas veces, é antes que nada unha tarefa de coordinación de intereses e políticas sectoriais [26]. Neste sentido dende o noso grupo de investigación se ven demandando a necesidade dunha lei “paraugas” que permita coordinar tódalas lexislacións sectoriais existentes en canto a xestión das terras.
Finalmente é necesario indicar que a responsabilidade da situación actual do planeamento en Galicia non compete só os políticos, senón tamén a institucións como a Universidade e ó eido investigador, que non poden ser alleos a súa responsabilidade. En Galicia tense feito moi pouca investigación sobre algo tan transcendental como é a terra e a súa xestión, é dicir, sobre os dereitos e deberes das diferentes formas de posesión. Compete tamén sen dúbida á sociedade no seu conxunto, por iso é moi de agradecer e de felicitar a iniciativa do Parlamento Galego de dispoñibilizar na web as comparecencias dos distintos axentes que informan á “Comisión Non Permanente de estudo para a elaboración dunha nova lei do solo de Galicia” que está a debater esta proposta de lei. Para axudar á difusión das intervencións dos membros da comisión, o LaboraTe dispoñibiliza os vídeos na canle de youtube do Masterterra [27]. Sen dúbida que un maior coñecemento axudaranos a poñernos de acordo dun xeito máis doado en que facer coa terra que temos.
Notas
[1] Un bo exemplo desto é o que sucede no espazo rural. As leis de concentración parcelaria, a lei de mobilidade de terras ou a lei de montes, que adoeceron, tamén entre elas, da falta da necesaria coordinación e coherencia global. En suma, a ordenación territorial foise consolidando como un pastiche de instrumentos sectoriais coa vocación (parcial e normalmente falida) de integración cara arriba, mesmo no escenario actual, no que tras anos de atraso, Galicia xa conta coas DOT.
[2] Corbelle Rico, E. e Crecente Maseda, R. “Urbanización, forestación e abandono. Cambios recentes na paisaxe de Galicia”, Revista de Economía Galega, en prensa.
[4] Crecente Maseda, R., Tubío Sánchez, J.M. (2013). Urbanismo no rural. Un instrumento para un rural vivo?, en Galicia. Un mundo rural vivo: Rodríguez González, R. (Coord.), páx 260-278.
[5] Díaz-Fierros Viqueira, F. & Gil Sotres, F. (1984): Capacidad productiva de los suelos de Galicia, Universidade de Santiago de Compostela.
[6] Di Castro, P. (2012): Hambre de Tierras. Eumedia.
[7] Corbelle Rico E. e Crecente Maseda, R. Op. cit.
[8] Corbelle Rico, E. e Crecente Maseda, R. Op. cit.
[9] Dase aquí unha situación esquizofrénica que lembra ó “can” de Lope de Vega: as sucesivas leis do solo víronse como marcos de referencia para a ordenación de usos, tamén no rural. Non obstante, esa era unha ordenación urbanística de usos, que non é o mesmo. Pero, a supremacía (tanto formal como informal) da lei do solo sobre o resto de iniciativas dificultou que estas complementasen de xeito efectivo as súas limitacións na ordenación do ámbito rural.
[10] En torno a un terzo das explotación na comarca da Terra Cha demanda terras. Ver http://masterterra.usc.es/drupal/sites/default/files/lib/Cap3.pdf
[12] Bouhier, A. (2001). Galicia. Ensaio xeográfico de análise e interpretación dun vello complexo agrario, Biblioteca de Clásicos Agrarios Galegos, vol. XVI (trad. do orixinal de 1979), Consellería de Agricultura, Gandería e Política Agroalimentaria, Xunta de Galicia.
[13] Ademais de ser contraditoria coas determinacións orientativas das DOT, por exemplo coa 3.3.15, onde se define solo rústico como “aqueles terreos que atendendo aos seus elementos singulares de carácter produtivo agrogandeiro-forestal, ecolóxico, paisaxístico, ou como consecuencia da necesidade de previr riscos, preservar o dominio público ou manter espazos abertos, terán como destino preferente os usos que lle son propios, e así, quedar á marxe do proceso urbanizador, co que se poderá incorporar a xestión urbanística do solo preservando os seus valores”.
[15] Barbosa-Brandão, V., Santé Riveira, I., & Crecente Maseda, R. (2014). Evolution of Legal Criteria for the Identification and Zoning of Rural Settlements in Galicia, NW Spain. European Planning Studies, (ahead-of-print), 1-32.
[16] Ónega-López, F. J., Puppim de Oliveira, J. A., & Crecente-Maseda, R. (2010). Planning innovations in land management and governance in fragmented rural areas: Two examples from Galicia (Spain). European Planning Studies, 18(5), 755-773.
[17] Heller, M. (2008). The gridlock economy: How too much ownership wrecks markets, stops innovation, and costs lives. Basic Civitas Books.
[18] Porta, J., Parapar, J., García, P., Fernández, G., Touriño, J., Doallo, R., ... & Crecente, R. (2013). Web-GIS tool for the management of rural land markets. Earth Science Informatics, 6(4), 209-226.
[19] Shapiro, J. M. (2006). Smart cities: quality of life, productivity, and the growth effects of human capital. The review of economics and statistics, 88(2), 324-335.
[20] Díaz, P., Parapar, J., Santé, I., Miranda, D., Crecente, R.; 2009; "Sistema SIG-Web para la gestión de las alegaciones a un Plan General de Ordenación Municipal"; Revista Ibérica de Sistemas y Tecnologías de Información. ISSN 1646-9895; vol 2; pp. 65-78
[21] Actualmente o LaboraTe traballa no desenvolvemento da plataforma SIXOT (Sistema de Información para a Xestión e Ordenación Territorial) na que se pretende facer dispoñibles múltiples ferramentas que serven de soporte á realización e tramitación de plans de ordenación urbanística e territorial. Nesta aplicación web pretende integrarse o coñecemento teórico e técnico sobre ordenación territorial coa tecnoloxía SIX e Web en código aberto para acadar instrumentos e mecanismos que permitan unha planificación territorial máis eficiente.
As ferramentas integradas en SIXOT están destinadas tanto aos técnicos encargados da elaboración dos plans, como ás Administracións responsables da súa tramitación e aos cidadáns en xeral, aos que proporciona os medios para unha participación activa durante todo o proceso de planificación urbanística e territorial. As ferramentas destinadas aos técnicos inclúen desde documentación, lexislación e manuais sobre elaboración e xestión de plans de ordenación do territorio, ata ferramentas de software (xa desenvolvidas polo LaboraTe e integradas en SIX) para: (i) a delimitación automática das clases e categorías de solo reguladas pola lei de ordenación urbanística de Galicia, (ii) a identificación e delimitación do solo de núcleo rural seguindo as restricións da lei de ordenación urbanística galega, (iii) a simulación a partir de autómatas celulares do crecemento dos núcleos de poboación de Galicia, (iv) o cálculo da envolvente paisaxística dos núcleos, etc. Tamén se inclúe un Sistema de Axuda á Planificación consistente nun software libre que proporciona ferramentas para: (i) a obtención de mapas de aptitude da terra para os diferentes usos e actividades, (ii) a optimización da superficie necesaria de cada uso do solo e (iii) a optimización da asignación espacial de múltiples usos do solo. Este Sistema de Axuda á Planificación pódese descargar no seguinte enlace: http://laborate.usc.es/gl/openrules.html
Por outra banda, as Administracións públicas responsables da ordenación urbanística e territorial poderán beneficiarse de ferramentas para o intercambio de datos e documentación, para a elaboración colaborativa de documentación e para a axilización dos trámites Na liña do que tamén está a suceder noutros países do noso entorno, como instrumento para promover a participación dos cidadáns na elaboración dos plans xa se ten desenvolvido un PPGIS (Sistema de Información Xeográfica para a Participación Pública) que proporciona aos usuarios a capacidade para: (i) deseñar as súas propias propostas de ordenación mediante a delimitación sobre un SIX-Web das zonas que deberían asignarse ás diferentes clases e categorías de solo, (ii) participar nun foro cartográfico no que o usuario pode inserir comentarios sobre o plan, xeorreferenciados nun punto concreto do ámbito do plan, ou responder a outros comentarios previos, e (iii) consultar información cartográfica e realizar alegacións ao plan, tal e como se describiu anteriormente para o SIGUI, pero coa posibilidade engadida de dixitalizar sobre o SIX-web a zona correspondente á alegación.
[22] Tal vez separar ambos casos (vivendas e predios), dado que a nivel práctico posiblemente se gañase coa especialización na xestión. Aínda que a ferramenta podería ser a mesma, os predios tanto urbanos como rústicos abandonados poderían ser xestionados polo Banco de Terras, mentres que as vivendas polo Instituto Galego de Vivenda e Solo.
[23] García, A. M., Santé, I., Crecente, R.; 2010; "Análisis de los factores que condicionan la evolución de los usos del suelo en los pequeños asentamientos urbanos de la costa norte de Galicia"; Boletín de la Asociación de Geógrafos Españoles; vol 54; pp. 57-79
[24] Fra Paleo, U. e Crecente Maseda, R. (Coords.). Territorios a Exame III, Servizo de publicacións e intercambio científico, Universidade de Santiago de Compostela, en prensa.
[25] Escola Galega de Administración Pública (2006). Urbanismo e Territorio en Galicia: Reflexións para o futuro, Documentos de Traballo D01.
[26] Faludi, A., van der Valk, A.: Rule and order: Dutch planning doctrine in the twentieth century, Springer, 1994.
[26] Faludi, A., van der Valk, A.: Rule and order: Dutch planning doctrine in the twentieth century, Springer, 1994.
[27] http://www.youtube.com/playlist?list=PLsf5dGw6-5uZwQQPwlVYvlp63gO5BdQRj
La motivación, el interés, aprecio, valor, que damos al suelo es directamente proporcional a la presión que sobre él se ejerce.
ResponderEliminarEsta presión, puede perseguir diferentes intereses, medioambientales, agrarios, industriales o urbanísticos.
Por la experiencia, que uno va teniendo, al observar cómo se ordena o se mueve el territorio, por desgracia, la especulación, suele ir, delante del ordenamiento.
El quid, creo que esta en ordenar, poner las reglas del juego, antes de que alguien ya esté jugando.
Los estudios, las investigaciones que vamos realizando, desgraciadamente pocas y poco multidisciplinares, sobre ordenación del territorio, hasta ahora, por lo que he podido ver, van por detrás de otros intereses, o son análisis parciales.
Si uno mira, la forma en que se valorar el terreno, va en contra de toda lógica de mercado. Al valorar un suelo se debe dar valor solo lo que vale, no las expectativas que pudiera tener. ¿Funciona así cualquier otro mercado? ¿Se juega así en el Mercado de Valores?. El último ternero del mercado, da los mismos filetes que el primero, pero a mayor demanda ¿vale lo mismo?.
No podemos sustraer el territorio del mercado, y si somos tan temerarios de intentarlo, primero tenemos que poner claras las reglas de juego.
¿Qué valor tenían las cumbres de nuestros montes?, hasta que las compañías telefónicas y eléctricas, pusieron sus ojos en ellas.
Desgraciadamente en Asturias, y creo que no será el único territorio, ¿Qué valor tenían vegas de los ríos?, las superficies más productivas agrariamente, hasta que las infraestructuras y los polígonos industriales se fijaron en ellas.
Ojala, que el peso de todas las personas interesadas en el territorio, lo valoren realmente. En la Unión Europea el 20 % de la población, ocupa el 80% del territorio, sin embargo, en una sociedad urbanita, desgraciadamente el peso de los urbanistas, es el que decanta la balanza. Aumenta la presión y esa parece ser la tendencia.
Deseo que vuestras propuestas y reflexiones germinen y crezcan, y que seamos capaces de mirar el territorio como el espacio donde se sustenta toda acción humana, sin olvidar en ningún caso algo fundamental, que es limitado.
Quisiera ser optimista, y ojala que estos cambios legislativos nos permitan. a todos, concienciarnos más, sobe el territorio que ocupamos, disfrutamos y modificamos.
No podemos olvidar, que el territorio, es donde habitamos y lo que llevamos, desde el principio de los tiempos, modificando, para bien y para mal.
Saludos